Historia Szprotawy

Szprotawa jest wielowiekowym miastem o bardzo bogatej historii. Dokładna data lokacji miasta jest nieznana. Najstarszy zachowany dokument pochodzi z roku 1260. Jest to akt konsekracji ołtarza w kościele WNMP.

Z wcześniejszego okresu pochodzą wzmianki o grodzie Ilua (Iława) umiejscowionym przez historyków w zachodniej części dzisiejszej Szprotawy. Informacja ta pochodzi z kroniki niemieckiego biskupa Thietmara. Kronikarz opisuje w niej wspaniałe przyjęcie, z jakim spotkał się niemiecki cesarz Otton III witany w nadboborzańskiej Iławie przez księcia polskiego Bolesława Chrobrego. Biskup Thietmar towarzyszył wtedy cesarzowi w pielgrzymce do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie (słynny zjazd gnieźnieński z roku 1000, ważne wydarzenie historyczne w dziejach Polski, będące pierwszym krokiem do uzyskania korony przez pierwszego króla polskiego Bolesława Chrobrego).

Szprotawa powstała w bliskim sąsiedztwie wspomnianego grodu. Dzięki dogodnemu położeniu miasto szybko stało się ośrodkiem silnym. W roku 1304 książę Konrad II odnowił dokument praw miejskich - wspominający o działaniu concilium magistratus (rady miejskiej) i nadał miastu przywilej ustalania mas pod ochrona książęcego autorytetu i prawa swobodnego handlu solą. W 1306 roku następca Konrada II - Henryk III nadał Szprotawie 50 łanów ziemi zwolnionej z wszelkich obciążeń. Dzięki temu miasto stało się jednym z najbogatszych na śląsku. Cztery lata później Szprotawa wstąpiła do Związku Obrony Miast.

Miasto ulegało ciągłemu rozwojowi, pojawiały się w nim kamienne budowle, oprócz kościoła z połowy XIII wieku wzniesiono zamek, w centrum rynku wybudowano ratusz z jedną wieżą. Szprotawa wciąż zyskiwała na znaczeniu. Wpływ na to miało otoczenie miasta murami (budowane etapami od XIV wieku) oraz funkcjonowanie organów czyniących ze Szprotawy organizm samodzielny - Rady Miejskiej, ławy sądowniczej, pręgierza, systemu podatkowego i cechowego i straży miejskiej. Ważnym wydarzeniem było nadanie przez Jana I przywileju bicia w Szprotawie monety (halerzy).

Historia Szprotawy pełna jest także wydarzeń złych, hamujących rozwój i dziesiątkujących mieszkańców. Były to trawiące miasto pożary (1422, 1473), zarazy (np. w roku 1452 zaraza ospy zabija 1000 mieszkających w obrębie miejskich murów).

W wieku XV i XVI Szprotawa znajdowała się w obrębie wielu dworów królewskich. W roku 1488 wojska króla węgierskiego Macieja Korwina zdobywają oblężone miasta, co oznacza koniec panowania dynastii Piastów w Szprotawie. Od roku 1526 miasto znalazło się pod panowaniem austriackim. W 1537 roku cesarz Ferdynand II oddał Szprotawę jako zastaw rodzinie von Schönaich. Miastem rządził fabian von Schönaich, surowy władca, za którego rządów dochodziło do wielu sporów na tle kompetencyjnym między nim a Radą Miasta. Na początku XVII wieku bratanek Fabiana Jerzy von Schönaich zrezygnował ze swoich praw i uwolnił miasto. Szprotawa stała się miastem królewskim z prawem uczestnictwa w sejmach.

Wojna XXX letnia ( 1618 - 1648) przyniosła miastu tylko nieszczęścia. Stacjonowały tu wojska cesarskie, szwedzkie, hiszpańskie i bawarskie. Z 4000 tysięcy mieszkańców ostało się tylko 400. Miasto ponownie odbudowano. Fryderyk II wyruszył na podbój prowincji. Szprotawa złożyła hołd, likwidacji uległ samorząd, a władzę w mieście przejął Landrat.

Wieki XVII i XVIII nie były dla Szprotawy łaskawe: w 1657 roku epidemia czarnej ospy zdziesiątkowała ludność miejską, w 1659 roku wielka powódź zalała Szprotawę, natomiast w 1672 roku miasto uległo zniszczeniu w wyniku pożaru, który strawił miasto w 90 %.

Wojny napoleońskie to kolejne pasmo nieszczęść - brat Napoleona z IX korpusem wkroczył do Szprotawy. Po klęsce w Rosji wojska wracały, 27 maja 1813 roku w pobliżu wsi Borowina doszło do bitwy. Rosjanie ustąpili, a generał Bertrand zakwaterował się w Szprotawie. Po wojnach napoleońskich Szprotawa odbudowała się, w latach 30-tych i 40-tych XIX w. powstała huta oraz kolej, której połączenia docierały do Żagania, Żar. Połączenie z Zieloną Górą doprowadzono na początku XX wieku. W XIX i XX wieku uporządkowano zabudowę miejską, wzniesiono budynki: łaźni miejskiej, poczty, gazowni, zbudowano nowe mosty. W latach 1939 - 1945 w mieście pracowało ok. 3000 jeńców, głównie na potrzeby wojska.

14 lutego 1945 Szprotawa została zdobyta przez wojska radzieckie pod dowództwem marszałka Koniewa. W działaniach wojennych uległo zniszczeniu ok. 55 % zabudowy mieszkaniowej oraz infrastruktury miejskiej. W następnych miesiącach rozpoczęła się akcja wysiedlania ludności niemieckiej, nastąpiła odbudowa miasta, budowa ośrodków kultury i oświaty. Przywrócono do życia zakłady produkcyjne. Od 1950 - 1975 Szprotawa była siedzibą władz powiatowych. Następował ciągły rozwój miasta ( największy rozkwit przypadł na lata 70-80).

Na początku lat 90 -tych Szprotawę opuściły stacjonujące w niej wojska Armii Radzieckiej (pułk saperów w mieście, pułk szturmowy bombowców, oraz pułk kawalerii powietrznej na lotnisku). W latach 90-tych miasto podupadło z powodu upadku wielu zakładów.